نتایج مطالعه چندمرکزی استئوپروز ایرانیان (آیموس)
افزایش سن جمعیت نیازمند ارزیابی شیوع اختلالات عضلانی‌اسکلتی است. مطالعات چند مرکزی استئوپروز ایرانیان (IMOS) مجموعه ای از پیمایش های مبتنی بر جمعیت می باشند که در ایران به صورت مقطعی به منظور برآورد شیوع پوکی استخوان و عوامل خطر آن انجام شده اند. در مطالعه آیموس از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای استفاده شد. ابتدا با استفاده از عوامل خطر بالقوه پوکی استخوان مانند وضعیت تغذیه، شاخص شهرنشینی، شاخص ثروت، وضعیت فعالیت بدنی و مصرف انرژی روزانه، ۳۱ استان کشور به پنج لایه همگن طبقه بندی شدند. یک یا دو استان از هر قشر به طور تصادفی متناسب با اندازه جمعیت بالای ۵۰ سال آن قشر برای مطالعه انتخاب شدند. اندازه‌گیری ترکیب بدن از جمله سنجش تراکم استخوان، جرم عضلانی و جرم چربی از طریق روش DXA با استفاده از دستگاه‌های HOLOGIC مورد ارزیابی قرار گرفت. اندازه‌گیری‌های آنتروپومتری و بررسی‌های فیزیکی توسط پرستاران آموزش‌دیده انجام شد و اطلاعات لازم از طریق مصاحبه‌ها توسط پرستاران آموزش‌دیده جمع‌آوری شد. خلاصه ای از نتایج آیموس در ذیل شرح داده می شود.
ویژگی‌های کلی جمعیت مورد مطالعه
به طور کلی ۱۴۵۰ شرکت‌کننده (۵۴.۵% زن) در هر دو جنس وارد مطالعه شدند. بازه سنی شرکت‌کنندگان از ۵۰ تا ۹۴ سال با میانگین سنی ۶۰.۷ سال بود. شیوع استئوپنی و استئوپروز در جمعیت ایرانی ۵۰ سال به بالا به ترتیب ۴۹.۸٪ (۹۵% فاصله اطمینان: ۵۲.۴-۴۷.۲) و ۲۹.۸٪ (۹۵% فاصله اطمینان: ۳۲.۶-۲۷.۱) برآورد شد. به علاوه، شیوع سارکوپنی ۹.۸٪ (۹۵%فاصله اطمینان: ۱۱.۷-۸.۲) گزارش شد(۱, ۲). شیوع استئوپروز در مردان و زنان به ترتیب ۲۳.۶٪ و ۳۷.۴٪ گزارش شد. همچنین شیوع استئوپروز در ساکنان شهری و روستایی به ترتیب ۳۸٪ و ۲۸.۷٪ (P = 0.010) و بین افراد ۵۰-۶۵ ساله و ≥۶۵ ساله به ترتیب ۲۳.۷٪ و ۴۸.۶٪ برآورد شد(P <0.001)(3).
شیوع استئوپروز در کشور
از بین ۱۴۵۰ نفر، ۴۳۱ نفر (۲۹.۸%) مبتلا به پوکی استخوان بودند. شایان ذکر است، ۸۸.۴% از این افراد تشخیص داده شده قبلاً از وضعیت خود بی اطلاع بودند. همچنین، از ۴۳۱ بیمار تشخیص داده شده مبتلا به پوکی استخوان، ۳۱ نفر تحت درمان بودند که نشان دهنده شکاف درمانی قابل توجه بود(۹۲.۸%). نتایج پاسخ به سوال «آیا طبق تشخیص پزشکتان به پوکی استخوان مبتلا هستید و دارو مصرف می کنید؟» نشان داد که ۷۳ نفر از ۱۴۵۰ نفر قبل از ورود به مطالعه از پوکی استخوان خود اطلاع داشتند و ۴۲ بیمار درمان را شروع کردند. همچنین ۵۷.۵% پاینبدی به درمان داشتند(۴, ۵).
شیوع استئوسارکوپنی در کشور
نتایج نشان داد که ۸.۷% (۹۵% فاصله اطمینان: ۱۰.۵-۷.۲) از شرکت‌کنندگان از استئوسارکوپنی رنج می‌برند. میزان شیوع وزنی استئوسارکوپنی برابر با ۹.۱% در زنان و ۸.۳% در مردان بود. میزان شیوع وزنی استئوسارکوپنی تفاوت آماری معنادار میان افرادی که در مناطق روستایی زندگی می‌کنند (۷.۶%) و افرادی که در مناطق شهری زندگی می‌کنند (۹.۱%) نداشت. با توجه به بازه سنی، تحلیل آماری نشان داد تفاوت معناداری در میزان شیوع وزنی استئوسارکوپنی بین افرادی با سن ≥۶۵ سال ۱۶.۸% (فاصله اطمینان ۹۵%: ۲۱.۵%-۱۶%) و با سن <65 سال ۵.۴%( ۹۵% فاصله اطمینان: ۷%- ۴.۱%) وجود دارد(۶).
وضعیت مصرف کلسیم در کشور
میانگین مصرف کلسیم غذایی در ایران ۱۰۶۲.۷ میلی‌گرم در روز (۹۵% فاصله اطمینان:۱۰۲۹۶.۲-۱۰۲۹.۳ ) تخمین زده شد. نتایج نشان داد که ۳۶% افراد مصرف کلسیم غذایی ناکافی داشتند. شیوع مصرف پایین کلسیم در زنان (۷۵.۵%) در مقایسه با مردان (۴۷.۹%) بیشتر بود(P<0.001). تفاوت آماری معنی‌داری در شیوع مصرف پایین کلسیم بین جمعیت روستایی (۶۵.۴%) و شهری (۶۲.۱%) وجود نداشت(P=0.662). با توجه به دامنه سنی، تجزیه و تحلیل آماری تفاوت معنی‌داری در شیوع مصرف ناکافی کلسیم بین افراد ۶۵ سال و بالاتر ۶۹% (۹۵% فاصله اطمینان: ۷۳.۹%-۸/۶۳%) و زیر ۶۵ سال ۶۰.۴% (۹۵% فاصله اطمینان: ۶۳.۸%- ۵۶.۸%) را نشان داد (P=0.006)(7).
شیوع ناتوانی حرکتی در کشور
شیوع کلی ناتوانی حرکتی ۵۱.۶% (۹۵% فاصله اطمینان: ۵۱.۵%-۴۵.۴%) بود. شیوع بالاتر در زنان نسبت به مردان مشاهده شد (۶۲.۵٪ در مقابل ۳۸.۹٪، p <0.001). با در نظر گرفتن جمعیت بالای ۶۵ سال، شیوع به ۷۰.۷٪ افزایش یافت. شیوع ناتوانی در زنان مسن، ۸۲.۷% (۹۵% فاصله اطمینان ۸۷.۸%-۷۶.۲%) گزارش شد. بین جمعیت روستایی و شهری تفاوت معناداری وجود نداشت(۸).
وضعیت سطح سرمی ویتامین دی
میانه و دامنه بین چارکی (IQR) برای سطوح سرمی ویتامین دی ۴۰.۵ (۹۵% فاصله اطمینان: ۵۵.۸-۲۶.۸) بود. تفاوت معنی داری در سطح متوسط ویتامین دی سرم بین مردان (۳۴.۶) و زنان (۴۴.۶) مشاهده شد(P<0.001). شیوع کلی کمبود ویتامین دی ۳۲.۲% (۹۵% فاصله اطمینان: ۳۵%- ۲۹.۴%) بود. شیوع در مردان (۳۹.۳%) در مقایسه با زنان (۲۶.۳%) بالاتر بود (P <0.001). این شیوع در مناطق روستایی و شهری به ترتیب ۳۷.۲ % (۳۱.۷ – ۴۲.۹) و ۳۰.۴ % (۳۳.۷ – ۲۷.۳) بود (۰.۰۲= P)(9).
شیوع هیپوتیروئیدیسم در کشور
شیوع کلی ابتلا به هیپوتیروئیدیسم ۲۲.۲% (۹۵% فاصله اطمینان: ۲۵%-۱۹.۷%) گزارش شد. این شیوع در مردان و زنان به ترتیب به عنوان ۱۳.۳% و۲۹.۴% گزارش شد. میزان ابتلا برای افراد زیر ۶۵ و بالای ۶۵ سال سال به ترتیب۲۲% و ۲۲.۸% بود. همچنین میزان ابتلا به هیپوتیروئیدیسم بر اساس منطقه سکونت نیز به ترتیب ۱۹.۲% (۹۵% فاصله اطمینان: ۲۴.۲%-۱۵%) در مناطق روستایی و ۲۳.۳% (۹۵% فاصله اطمینان: ۲۶.۶- ۳۰.۳)در مناطق شهری گزارش شد(۱۰).
بروز سقوط در جمعیت مورد مطالعه
در طول دوره پیگیری ۲۶۱ سقوط ثبت شد که ۹۵ نفر( ۳۵.۸% ) از آن‌ها به دنبال مراقبت پزشکی بودند. بروز سقوط در کل جمعیت، زنان، مردان، افراد زیر ۶۵ سال و افراد بالای ۶۵ سال به ترتیب برابر ۱۴% (۹۵% فاصله اطمینان: ۱۵.۹%-۱۲.۴%)، ۱۶.۹% (۹۵% فاصله اطمینان: ۱۹.۶%-۱۴.۵%)، ۱۰.۷% (۹۵% فاصله اطمینان: ۱۳.۲%-۸.۷%)، ۱۴.۵%(۹۵% فاصله اطمینان:۱۶.۷%-۱۲.۵%) و ۱۳.۱%(۹۵% فاصله اطمینان: ۱۶.۴%-۱۰.۴%) گزارش شد.
علاوه بر این، ۲۳ سقوط (۸.۷%) منجر به بستری شدن شد. علل مرتبط با سن، از جمله اختلالات راه رفتن، سرگیجه، ضعف و فشار خون پایین به ۱۴۴ سقوط (۵۴.۳%) منجر شدند. عوامل محیطی مانند کف‌های لغزنده، ترتیب‌دهی نادرست در خانه و مشکلات زیرساخت شهری به ۸۶ سقوط (۳۲.۴%) منجر شدند. ترکیب هر دو عامل به ۳۳ سقوط (۱۲.۴%) منجر شد. علاوه بر این ۴۶.۷% سقوط ها در داخل خانه رخ داده بودند. در خارج از خانه، خیابان‌ها، پارک ها و سایر مکان های سرپوشیده مکان‌های اصلی سقوط بودند. ۱۵۳ نفر (۵۷.۷%)پس از اولین بار سقوط ترس از سقوط را تجربه کردند و ۱۹۹ (۷۵.۱%) بیمار عوارض پس از سقوط، از جمله کبودی، خراش، کشیدگی رباط و شکستگی را تجربه کردند(۱۱).
بروز شکستگی با ضربه خفیف در جمعیت مورد مطالعه
در طول مجموع ۱۸۱۵ شخص-سال پیگیری، ۵۰ شکستگی گزارش شد. به طور قابل توجهی، ۴۰ شکستگی به ضربه‌های خفیف نسبت داده شد و بروز آن ها ۲۲% (۹۵% فاصله اطمینان: ۲۹.۹%-۱۶.۱%) در هر ۱۰۰۰ شخص-سال بود. میزان بروز شکستگی ها در زنان ۲۸.۲% (۹۵% فاصله اطمینان: ۴۰.۹%-۱۹.۵%) در مقایسه با مردان۱۴.۴%(۹۵% فاصله اطمینان: ۲۵.۴%- ۸.۲%) به طور قابل توجهی بیشتر بود. در تحلیل های تک متغیره جنس مرد [HR:0.47, 95% CI (0.22 – ۱.۰۰۴)] ، داشتن دیابت ([HR:1.95,95% CI (0.97 – ۳.۹۱)]) ، کلسیم سرم [HR:2.06, 95% CI (0.88 – ۲.۸۵)] و ویتامین دی [HR:1.01,95% CI (1.36 -3.13)] با خطر بالای شکستگی های در اثر ضربه ی خفیف مرتبط بودند. با این حال صرفا ابتلا به دیابت [HR:2.61, 95% CI: (1.21 – ۵.۶۳)] به عنوان عامل خطر مهم برای شکستگی های ناشی از استئوپروز شناخته شد(۱۲).
منابع
۱. Khalagi K, Fahimfar N, Hajivalizadeh F, Sanjari M, Mansourzadeh MJ, Gharibzadeh S, et al. The profile of Iranian Multi‑center Osteoporosis Study (IMOS): Investigation of the prevalence of osteoporosis, osteopenia, sarcopenia and related factors in Iran. 10th National and 3rd International Iranian Congress of Epidemiology2023.
۲. Khalagi K, Fahimfar N, Hajivalizadeh F, Sanjari S, Mansourzadeh MJ, Gharibadeh S, et al. IRANIAN MULTI‑CENTER OSTEOPOROSIS STUDY (IMOS): INVESTIGATION OF THE PREVALENCE OF OSTEOPOROSIS, OSTEOPENIA, SARCOPENIA AND RELATED FACTORS IN IRAN. 21st International Congress of Endocrinology, in conjunction with the 14th Emirates Diabetes & Endocrine Congress; Dubai2024.
۳. Hesari E, Khalagi K, Fahimfar N, Mansourzadeh MJ , Aghakhani A , Sanjari M, et al. Prevalence of low bone mass in men and women aged ≥ ۵۰ years old in Iran: Key findings from the Iranian Multicenter Osteoporosis Study (IMOS). WORLD CONGRESS ON OSTEOPOROSIS, OSTEOARTHRITIS AND MUSCULOSKELETAL DISEASES London2024.
۴. Hesari E, Sanjari M, Fahimfar N, Khalagi K, Mansourzadeh MJ, Hajivalizadeh F, et al. Diagnosis and treatment gap for osteoporosis in the population aged 50 and above: Results from Iranian Multicenter Osteoporosis Study (IMOS) 2021-2022. ۴th Annual Congress of Convergence in Endocrinology2024.
۵. Mansourzadeh MJ, Sanjari M, Ahmadi M, Fahimfar N, Mohseni V , Khalagi K, et al. Osteoporosis diagnosis and treatment gap in Iranian older adults: Prospective follow up of the participants in the Iranian Multicenter Osteoporosis Study (IMOS), 2021-2022. WORLD CONGRESS ON OSTEOPOROSIS, OSTEOARTHRITIS AND MUSCULOSKELETAL DISEASES; London2024.
۶. Ghazbani A, Aghakhani A, Fahimfar N , Khalagi K, Mansourzadeh MJ , Sanjari M , et al. The prevalence of osteosarcopenia in population aged 50 years and over in Iran; The results of Iranian Multicenter Osteoporosis Study (IMOS). WORLD CONGRESS ON OSTEOPOROSIS, OSTEOARTHRITIS AND MUSCULOSKELETAL DISEASES; London2024.
۷. Ghazbani A, Fahimfar N, Khalagi K, Namazi N, Mansourzadeh MJ, Sanjari M ,et al. The prevalence of insufficient dietary calcium intake in population aged 50 years and over in Iran; The results of Iranian Multicenter Osteoporosis Study (IMOS-2021). 10th National and 3rd International Iranian Congress of Epidemiology; Tehran2023.
۸. Fahimfar N, Mansourzadeh MJ, Khalagi K, Hajivalizadeh F, Aghakhani A, Sanjari M, et al. Prevalence of Dysmobility Syndrome in population aged 50 years and over: the results of Iranian Multi-center Osteoporosis Study (IMOS-2021). ۴th Annual Congress of Convergence in Endocrinology; Tehran2024.
۹. Hesari E, Khalaji K, Fahimfar N , Hajivalizadeh F , Sanjari M, Mansourzadeh MJ, et al. Prevalence of Vitamin D Deficiency among Iranian population Aged 50 Years and Over: Evidence from 4th Iranian Multi-center Osteoporosis Study (IMOS) 4th Annual Congress of Convergence in Endocrinology Tehran2024.
۱۰. Hajivalizadeh S, Kalaji K, Mansourzadeh MJ, Aghakhani A, Sanjari M, Hesari E, et al. PREVALENCE OF HYPOTHYROIDISM IN IRAN BASED ON IRANIAN MULTI-CENTER OSTEOPOROSIS STUDY (IMOS) 2021-2022. ۲۱st International Congress of Endocrinology,in conjunction with the 14th Emirates Diabetes & Endocrine Congress; Dubai1-3 March 2024.
۱۱. Mohseni V, Khalaji K, Ahmadi M, Fahimfar N, Sanjari M, Mansourzadeh MJ, et al. The incidence rate and characteristics of falls in Iranian older adults: The prospective follow up of participants in the Iranian Multicenter Osteoporosis Study (IMOS) 2021-2022. WORLD CONGRESS ON OSTEOPOROSIS, OSTEOARTHRITIS AND MUSCULOSKELETAL DISEASES;London2024.
۱۲. Ahmadi M, Fahimfar N, . Mansourzadeh MJ, Mohseni V, Khalagi K, Sanjari M, et al. Incidence rate of osteoporotic fracture in Iranian population Aged 50 years and older: Iranian Multicenter Osteoporosis Study (IMOS). WORLD CONGRESS ON OSTEOPOROSIS, OSTEOARTHRITIS AND MUSCULOSKELETAL DISEASES; London2024.